«ای به دیده‌ام تاریک ماه آسمان بی‌تو»

 

«ای به دیده‌ام تاریک ماه آسمان بی‌تو»

عبدالحی آرین‌پور_ آن شاعر بزرگ که در مراحل نخستین شاعری خود از سد ادبیات کلاسیک گذشت و نمونه‌های موفق شعر نیمایی و چهارپاره‌ را برای نخستین بار در کنار استاد خلیلی، یوسف آیینه، محمود فارانی، رضا مایل هروی، ضیا قاری‌زاده، بارق شفیعی و دیگران در افغانستان نوشت. «نهال» نخستین مجموعه‌شعر عبدالحی آرین‌پور است که در اوایل دهه چهل در کابل چاپ شده است، او با نشر این مجموعه در دهه چهل به عنوان یک شاعر تجددگرا و موفق در جامعه‌‌ی ادبی آن روزگار شناخته شد؛ اما بعد از مدتی دوباره به سمت ادبیات کلاسیک برگشت و دیگر آن استعداد خارق‌العاده را در راه سرودن شعر نو به کار نگرفت و تا پایان عمر دنباله‌رو ادبیات کلاسیک باقی ماند و در این راه حتا یک گام هم در ساختارشکنی قالب‌های معمول و دست‌وپاگیر عروضی پیش از گذشتگان خود نگذاشت و هرچه نوشت چه در قالب نظم و چه در قالب نثر به نحوی اثبات کار گذشتگان و نفی قالب‌های معاصر شعر فارسی بود. با این‌ حال غزل «ای به دیده‌ام تاریک ماه آسمان بی‌تو»، «مریم سفید» و چهار پاره‌‌ی «قو» در گزینه‌ی «نهال» برای آرین‌پور کافی است که به عنوان یک‌شاعر پیش‌گام و راهگشا در تاریخ ادبیات معاصر افغانستان همیشه یاد شود.

آرین‌پور بعد از مهاجرت به آمریکا، مجموعه‌شعر‌های: «تاریخ منظوم افغانستان »، «درخت» و «خزان» را که هرکدام کار بسیار ارزشمند و بی‌سابقه در تاریخ ادبیات معاصر افعانستان به حساب می‌آیند به نشر سپرد. او با آن‌که بیشتر عمر خود را در ایالت متحده آمریکا سپری کرد و در همان جا دیده از جهان فروبست و به خاک سپرده شد، هیچ‌گاه تحت تاثیر فرهنگ آن محیط قرار نگرفت و بیشتر وقت خود را وقف مطالعه‌ی آثار دینی و ادبیات کلاسیک فارسی کرد، و با تقلید از آثار مولوی، سعدی، جامی، صائب، بیدل و... روش کار خود را بنا گذاشت و تا پایان عمر با این شیوه وفادار باقی ماند. قسمت بزرگی از اشعار آرین‌پور را که در غربت سروده شده است، تکرار و بازآفرینی مفاهیم عرفانی شکل می‌دهد؛ اگر به باز‌آفرینی و تکرار مفاهیم عرفانی در صد سال اخیر شعر افغانستان پرداخته شود، اشعار آرین‌پور از این منظر به باور من خوب میدان می‌دهد، او چون، سنایی، عطار، مولانا و دگر عرفا قرائت انفسی از متون دینی و ادبیات کلاسیک دارد و بیشتر اشعار دوره‌ی مهاجرت خود را بر مبنا از این قرائت سروده است. آرین‌پور در میان شاعران کلاسیک به عبدالرحمن جامی ارادت خاص داشت، در بسیاری از سروده‌ها و به خصوص در مثنوی‌های خود پا جای شعرهای جامی گذاشته و حتا نام‌گذاری مجموعه‌شعرهای خود را با تأثیرپذیری از آثار جامی نام‌گذاری کرده است که در این پیوند و اشعار آرین‌پور شاعر و پژوهشگر برجسته پرتو نادری مقاله‌ی زیر عنوان «آرین‌پور و آن نهال پنجاه ساله» سال‌ها قبل نشر کرده‌ است که خواندن آن نوشته برای علاقه‌مندان آرین‌پور و آثار او خالی از لطف نخواهد بود.

هلال‌ فرشیدورد